ÇOCUĞUN YAŞAMINDA OYUN VE DOĞAL OYUN MATERYALİ

Yazar : Prof. Dr. Norma RAZON, Eğitim Danışmanı – Pedagog

Okul öncesi dönemde çocuğun en önemli uğraşı oyun, en ciddi işi yine oyundur. Oyun, sinir sistemini uyaran, kas sistemini geliştiren, zihinsel yetenekleri, duyuları ve duyguları harekete geçiren etkinliklerin tümüdür.

Artık oyun eskiden olduğu gibi, çocuğun boş zamanını geçirmek için yaptığı bir etkinlik olarak değerlendirilmemektedir. Çünkü çocuk, oyun sırasında pek çok şeyi kendi kendine deneyerek, keşfederek öğrenmektedir. Birçok beceriyi zorlanmadan, doğal bir biçimde kazanmaktadır. Oyunda çocuk dış dünyanın etkisinden, yetişkinin baskısından kurtulmakta, özgürlüğünü yaşamaktadır. Oyunda çocuk kendisinde varolan yetenekleri geliştirmekte, kısaca öğrenme olayını gerçekleştirmektedir.

Su: Her yaştaki çocuğa haz veren, deney ve keşif olanakları sağlayan suyun, oyun materyeli olarak değeri büyüktür. Oyun süresi çok kısa olan çocuğun bile, su oyunundan zevk aldığı bilinen bir gerçektir. Su, çocuğu uzun süre meşgul edebilen ender malzemelerdendir. Su, dokunma duyusunu geliştirir, utangaç çocuğu uyarır, saldırgan çocuğu sakinleştirir, dikkat suresi kısa olan çocuğu uzun süre oyalayabilir, çekingen ve ürkek çocuğun sıkıntısını hafifletebilir, iletişim kurmada kolaylık sağlayabilir.

Kil – kum – hamur – çamur : Çocuk kum ve çamurla birçok şekil yapar. Aynı malzemeyi tekrar tekrar kullanarak, yaratıcılığını ve hayal gücünü geliştirir. Kuma, çamura şekil verirken kova, kürek, kalıp, elek kullanmayı öğrenir. Kile, hamura şekil verirken el kaslarını çalıştırır, el becerisini geliştirir. Kil, kum, hamur, çamur, çekingen çocuk için ideal malzemelerdir. Bu malzemelerle bir şeyler yarattığını görmek, endişeli çocuğu rahatlatır. Ürettikleriyle çocuk başarının zevkini tadar. Yaptıkları ile yetişkinin ilgisini çeker, çevresi ile iletişim kurar. Bu arada da iç gerginliklerinden kurtulur.

Parmak Boyası: Nişasta, su ve boyanın karışımı olan parmak boyası, çocuğun resimlerini renklendirmekte kullandığı bir malzemedir. Karalama, çizme, resim yapma ve boyama çocuğun yaratıcılığını harekete geçiren, duygularını dile getirmesine fırsat veren uğraşlardır. Bunlar da ifade ve iletişim aracı olarak çocuğun yaşamında önemli yeri olan etkinliklerdir.

İnşaat Malzemesi: tahta parçaları, küpler, bloklar, plastik parçaları, kağıt ve karton parçaları ile model inşa etme, çocuğun yaratıcılık ve hayal gücünü geliştirir. Çocuk bu malzeme sayesinde yine yetişkinin dikkatini üzerinde toplamayı başarır. Başarısı onda mutluluk yaratır. Başarısı ile ilgi çeken çocuğun özgüveni gelişir.

Çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal gelişimini sağlayan tüm oyun materyeli, oyuncak adı altında toplanabilir. Plastik bir araba da, tahta bloklar da, evdeki terlikler de çocuk için oyun materyalidir. “Dünyanın parasını verdim en pahalı oyuncakları aldım ama çocuğum evdeki terlikleri dizip trencilik oynuyor” veya “pilli arabasıyla oynayacağına boş makaraları dizip tren yapıyor” diyerek yakınan anne baba sayısı az değildir.

Anne babalar çocuklarına oyuncak seçerken onun yaşını, olgunluk düzeyini, yetenek, ilgi ve isteklerini göz önünde tutmalıdırlar. Çünkü çocuğun yaşına ve olgunluk düzeyine uygun olmayan malzeme çocukta ilgi uyandırmaz. Çocuğun yetenek ve becerilerine uymayan oyuncak, çocuğu mutlu etmez. Çocuğun ilgilerine hitap etmeyen malzeme, çocuğun dikkatini çekmez. Bu nedenle oyuncak seçimi büyük titizlikle yapılması gereken bir iştir.

Unutulmamalıdır ki çocuk için oyun,

Özgürce ve kendiliğinden yapılan etkinliktir.
Yorgunluk ve gerginlikten kurtuluştur.
Fazla enerjinin tüketilmesidir.
Yetişkin uğraşlarının taklididir.
Gerçek hayata hazırlanmadır.

Öğrenme, yaratma, deney yapma, deneyim kazanma, iletişim kurma ve yetişkin hayatına hazırlanma olarak tanımlanan oyun olanaklarını çocuğa sağlamak, oyunlarında kullanacağı malzemeyi çocuğa sunmak ailenin görevlerindendir.