Disiplin denilince çoğu ailenin aklına parmak sallamak, ‘hayır’ demek, yüksek sesle uyarmak, bağırmak, uzun açıklamalarda bulunmak, ikna etmek gelebilir. Ancak disiplin çatık kaşlı veya asık suratlı olmak değil net bir yüz ifadesi ile alçak ses tonu kullanmaktır. Bir çocuğun ilgisini ancak ne kadar net olduğunuzu hissettirerek çekebilirsiniz. Sergilediğiniz netliğe kısa açıklamalar eklemek de davranışın uygulanmasını kolaylaştırır.
Her evin kuralları farklıdır. Bazıları eşyaların fırlatılmasına sınır koyarken bazıları çocuğu özgür bırakmak düşüncesi ile bunlara izin verebilir. Önemli olan kuralların mantıklı bir nedene bağlanması, uygulanması gereken kuralların uygulanmasıdır. ‘Hayır’ demek bir çocuğu durdurmaya yetmez. Sırf anne-babasının tepkisini görmek için inadına yapan, negatif ilgiye bile razı olan çocuklar var. Dokunmasını istemediğiniz bir eşyanıza dokunduğunda ‘Hayır, dokunma!’ demek yerine, ‘Dokunmuyorsun.’, ‘Dokunmanı istemiyorum.’, ‘Dokunmandan hoşlanmıyorum.’ diyerek netliğinizi ortaya koyabilirsiniz. Özellikle 2 yaş dolaylarında ortaya çıkan 2 yaş sendromu (terrible two) sebebiyle çocuklar sözlerini geçirme mücadelesine girerek varlıklarını ortaya koymaya çalışırlar. Çocukla inatlaşmaya girmek krizi tırmandıracağı için olumsuz cümle kalıplarından kaçınabilirsiniz.
Bir gün izin verilip ertesi gün sınır konulmaya çalışılan tutarsız davranışlar karşısında çocuk yolunu çizemez, kendi davranışlarını düzenleyemez. Bu noktada ebeveynlerin paralel ilerlemesi, birinin koyduğu kuralı diğerinin yıkmaması, koyulan kuralın uygulanabilirliğini takip etmek çok önemlidir.
Bir çocuğa rüşvet sunmak ya da ceza vermek davranışın devamlılığını getirmez. ‘Yemeğini güzel yersen sana çikolata alacağım.’, ‘Bezden kurtulursan istediğin oyuncağı alacağım.’, ‘Yemeğini yemezsen anneannene gidemezsin’ gibi kalıplar yerine davranışının sonucu yaşamasını destekleyici ‘Yeteri kadar yemediğin için güç toplayamadın, parka gidemiyoruz.’ cibi cümle kalıpları kullanılabilir. Çocuk sonucu duyduğunda davranışı gerçekleştirmeye çalışırsa bile yarın tekrar deneyeceğinizi vurgulayarak sözünüzün arkasında durabilir, sizi otorite olarak saymasını deneyimletebilirsiniz.
Kriz anlarında uzun uzadıya açıklamalarda bulunmak krizi tırmandırır. Çocuğun sakinleşmesini beklemek, susması için hemen istediğini elde etmesine izin vermek bir çocuğun sonraki isteğini elde etmek için aynı yöntemi kullanması gerektiğini düşündürtecektir. Sorun kiminle yaşanıyorsa onunla çözülmesi, diğer ebeveynin dahil olmaması ve süreci partnerine bırakması da kriz süreçlerinde yine önemli noktalardan biridir.
Dümeni çocuğa veren ailelerde çocuk gemiyi nereye süreceğini bilemez ve kayaya çarpar. Karar verenin anne-baba olması, çocuğun anne-babanın verdiği seçenekler arasından seçim yapması, belli sınırlar içerisinde özgür bırakılması çocuğun duygusal gelişimi açısından önemlidir.
Uzm. Klinik Psk. Mirey Kasuto